-
1 аннан
1. исх. п. от ул1) от него́ (неё) (узнать, уехать, быть далеко, ждать ответа)аннан (авырудан) саклану өчен — что́бы убере́чься от неё (боле́зни)
күп күрдек без аннан — мно́го натерпе́лись мы от него́
2) от э́тогоаннан гына әллә ни зарар булмас — от э́того большо́го вреда́ не бу́дет
2. нареч.аннан күп нәрсә тора — от э́того зави́сит мно́гое
1)а) отту́дааннан китегез — отойди́те отту́да
б) таманнан үтәрлек түгел — там не пройти́
2) зате́м; пото́м, по́сле; по́сле э́того (того́); (а) там; да́льшеаннан нәрсә эшләргә уйлыйсың? — да́льше что ду́маешь де́лать?
менә яз килде, аннан җәй җитәр — вот весна́ пришла́, а там ле́то насту́пит
берәр чакрым баргач, болын бетә дә, аннан сазлык башлана — пройдёшь с киломе́тр, луг конча́ется, зате́м начина́ется боло́то
3) разг. прито́м, кро́ме того́; к тому́ (же)сәләтле кеше ул, аннан эшчән дә — он спосо́бный челове́к, прито́м трудолюби́вый
•- аннан ары
- аннан башка да
- аннан бирле
- аннан булмый
- аннан артык
- аннан да артык
- аннан артыграк
- аннан да артыграк
- аннан да бигрәк
- аннан да моннан
- аннан да, моннан да
- аннан да начары юк
- аннан да начар нәрсә юк
- аннан да яманы юк
- аннан да яман нәрсә юк
- аннан кала
- аннан карап
- аннан килеп
- аннан күреп
- аннан күрмәкче
- аннан, моннан
- аннан соң
- аннан соңгы
- аннан таба
- аннан торып
- аннан тыш -
2 аяклану
возвр.; разг.1) см. аякка басу 1)авыл халкы иртә аяклана — дереве́нские ра́но поднима́ются (встаю́т) (с посте́ли)
авырудан тиз генә аяклануы кыен — по́сле боле́зни тру́дно сра́зу на́ ноги встать
бала аяклана башлады инде — ребёнок уже́ на́чал на но́жки встава́ть
2) перен.; разг. выступа́ть/вы́ступить про́тив (кого-л., чего-л.) (против устоев, порядков, традиций, излишней опеки); протестова́ть/запротестова́ть; выска́зывать/вы́сказать проте́ст; восстава́ть/восста́ть (против кого-л., чего-л.); ополча́ться/ополчи́ться про́тив (кого-л., чего-л., на кого, что)3) перен.; ирон.; шутл. на свои́х двои́х уходи́ть/уйти́ ( об украденных вещах); сам собо́й исчеза́ет, пропада́ет, теря́ется -
3 бөрчекләнү
возвр. от бөрчекләүпокрыва́ться/покры́ться кра́пинками, пя́тнамиавырудан яфраклар бөрчекләнгән — от боле́зни ли́стья покры́лись кра́пинками
-
4 дәвамлы
прил.1) продолжи́тельный, дли́тельныйдәвамлы авырудан соң аякка басу — встать на́ ноги по́сле продолжи́тельной боле́зни
дәвамлы космик очыш — дли́тельный косми́ческий полёт
дәвамлы эшкә урнашу — устро́иться на постоя́нную рабо́ту
• -
5 котсызлану
возвр.1) станови́ться/стать некраси́вым; безобра́зным; дурне́ть, подурне́тьавырудан соң ябыгып, котсызланып калган — по́сле боле́зни похуде́л, стал некраси́вым (подурне́л)
2) станови́ться/стать непригля́дным, неую́тнымкунаклар киткәч, өем котсызланып калды — по́сле ухо́да госте́й дом стал неую́тным
-
6 нечкәрү
неперех.1) в разн. знач. тонча́ть, истонча́ть, утонча́ться/утончи́ться, станови́ться/стать то́нкимозак авырудан соң кыз бөтенләй нечкәргән — по́сле продолжи́тельной боле́зни де́вушка ста́ла совсе́м то́ненькой
таяк очка таба нечкәрә — па́лка бли́же к концу́ утонча́ется
2) станови́ться/стать то́ньше, вы́ше обы́чного (о голосе, звуках)җырчының тавышы ахырга таба нечкәрә — го́лос певца́ к концу́ стано́вится вы́ше
3) лингв. смягча́ться/смягчи́ться, палатализова́ться || смягче́ние, палатализа́цияаваз нечкәрү — смягче́ние, палатализа́ция зву́ка
4) перен. умиля́ться/умили́ться, растро́гаться, расчу́вствоватьсякүңел нечкәрү — умиля́ться, растро́гаться
-
7 организм
сущ.1) органи́зм ( живое существо)үсемлек организмнары — расти́тельные органи́змы
хайван организмнары — живо́тные органи́змы
организм ның климат шартларына җайлашуы — приспособле́ние органи́зма к климати́ческим усло́виям
организмның авырудан соң хәлсезләнүе — ослабле́ние органи́зма по́сле боле́зни
2) органи́зм (совокупность духовных и физических свойств (какого-л.) человека)спорт белән чыныккан организм — закалённый спо́ртом органи́зм
организмның йогышлы авыруларга каршы тору сәләте — невосприи́мчивость органи́зма к инфекцио́нным боле́зням
3) перен. органи́зм ( о сложном организованном единстве)дәүләт организмы — госуда́рственный органи́зм
җир асты коммуникацияләре үзенә бер организм ул — подзе́мные коммуника́ции - э́то осо́бый органи́зм
-
8 рәтләнү
неперех.1) прийти́ в поря́док, в норма́льное состоя́ние; нормализова́тьсяйөрәк тибеше рәтләнде — сердцебие́ние нормализова́лось (стабилизи́ровалось)
2) нала́живаться/нала́диться, идти́ на лад, ула́живаться/ула́диться прост.; упоря́дочиваться/упоря́дочиться; утряса́ться/утрясти́сь прост. || упоря́дочение ( организации труда)рәтләнә бару — идти́ на лад
эшләр рәтләнде — дела́ нала́дились
вакыты белән бар да рәтләнер — со вре́менем всё утрясётся (ула́дится)
3) устана́вливаться/установи́ться || установле́ниеһавалар (һава шартлары) рәтләнде — пого́да установи́лась
4) улучша́ться/улу́чшиться || улучше́ниетормышлар рәтләнүгә бара — жизнь идёт к улучше́нию; жизнь улучша́ется
5) приводи́ть/привести́ себя́ (свой вне́шний вид) в поря́доккөзге каршында рәтләнү — пе́ред зе́ркалом привести́ себя́ в поря́док
6) поправля́ться/попра́виться || попра́вка, поправле́ние, выздора́вливать/вы́здороветь || выздоровле́ниехәле дә рәтләнеп килә — выздора́вливает, идёт на попра́вку
озак авырудан соң рәтләнә башлау — по́сле до́лгой боле́зни нача́ть поправля́ться
-
9 сабыйлану
неперех.1) ребя́читься, вести́ себя́ по-де́тски (несерьёзно)сабыйланма, зинһар — не ребя́чься, пожа́луйста
сабыйланыр чакларың үткән инде — прошли́ времена́, что́бы ребя́читься
2) станови́ться/стать похо́жим на ма́ленького ребёнка, на младе́нцаавырудан соң бөтенләй сабыйланып калган — по́сле боле́зни стал совсе́м как младе́нец
-
10 саклау
перех.1) в знач. нареч.а) сохраня́ть/сохрани́ть, храни́ть, бере́чь, сберега́ть/сбере́чь || хране́ние, сохране́ние, сбереже́ниеякыннарыңның хатларын саклау — сохрани́ть пи́сьма бли́зких
китапларны күз карасы кебек саклау — храни́ть кни́ги как зени́цу о́ка
туфракта дым саклау — сохрани́ть вла́гу в по́чве
бәрәңгене базда саклау — храни́ть карто́фель в по́гребе
б) бере́чь, сберега́ть/сбере́чь, приберега́ть/прибере́чь, стере́чь || сбереже́ниеалманы бәйрәмгә саклау — прибере́чь я́блоки на пра́здник
урын саклау — стере́чь ме́сто
2) перех. защища́ть/защити́ть, обороня́ть || защи́та, оборо́надошман гаскәрләреннән шәһәрне саклау — обороня́ть го́род от вра́жеских войск
туган илне саклау — защища́ть Ро́дину
3) огражда́ть/огради́ть, защища́ть/защити́ть, уберега́ть/убере́чь, бере́чь, сберега́ть/сбере́чь, оберега́ть/обере́чь, предохраня́ть/предохрани́ть, обезопа́сить || огражде́ние, защи́та, сбереже́ние, предохране́ниеүзеңне хәвеф-хәтәрдән саклау — обере́чь (обезопасить, предохранить) себя́ от беды́
авыруны борчылудан саклау — огради́ть больно́го от волне́ний
күзләрне кояштан саклау — защити́ть глаза́ от со́лнца
әйберләрне көядән саклау — убере́чь ве́щи от мо́ли
авырткан кулны бәрелүдән саклау — оберега́ть больну́ю ру́ку от уда́ров
4) в разн. знач. бере́чь, оберега́ть/обере́чь, храни́ть, охраня́ть/охрани́ть, огражда́ть/огради́ть ( человека), соблюда́ть/соблюсти́ (достоинство, интересы и т. п.) || хране́ние, охра́на, огражде́ние, соблюде́ниемин һәрвакыт сезне сакларга тиеш — я всегда́ до́лжен вас оберега́ть
дәүләт мәнфәгатьләрен саклау — соблюда́ть интере́сы госуда́рства
әдәп саклау — соблюсти́ прили́чия
нигезсез дәгъвалардан саклау — огради́ть от необосно́ванных прете́нзий
5) предостерега́ть/предостере́чь, предохраня́ть/предохрани́ть || предостереже́ние, предохране́ниеавырудан саклау — предохрани́ть от заболева́ния
шырпыны дымнан саклау — предохрани́ть спи́чки от сы́рости
ялгышулардан саклау — предостерега́ть ( кого) от оши́бок
агачны черүдән саклау — предохране́ние де́рева от гние́ния
6)а) защища́ть/защити́ть, охраня́ть/охрани́ть; храни́ть || защи́та, охра́на, охране́ниетынычлыкны саклау — защища́ть мир
әйләнә-тирә мохитны саклау — охра́на окружа́ющей среды́
сәламәтлек саклау — охра́на здоро́вья
балалар һәм аналарны саклау — охра́на де́тства и матери́нства
б) стере́чь, сторожи́ть, карау́лить, нести́ охра́ну ( чего) || охра́набакча саклау — сторожи́ть сад
бинаны саклау — охраня́ть зда́ние
чемоданнарны саклау — карау́лить чемода́ны
каз саклау — стере́чь ( пасти) гусе́й
7) следи́ть, подкарау́ливать/подкарау́лить, подстерега́ть/подстере́чь || сле́жка, подкарау́ливаниеяшертен саклау — та́йно следи́ть
бәла саклап кына тора — беда́ подстерега́ет всегда́
8) в разн. знач. храни́ть, сохраня́я/сохрани́ть, блюсти́, соблюсти́, приде́рживаться ( чего), держа́ться ( чего) || сохране́ние, соблюде́ниебердәмлекне саклау — сохраня́ть еди́нство
чират саклау — соблюда́ть о́чередь
чисталык саклау — соблюда́ть чистоту́
тигезлекне саклау — сохраня́ть равне́ние
графикны саклау — приде́рживаться гра́фика
тынлык саклау — соблюда́ть ( не нарушать) тишину́
традицияләрне саклау — сохраня́ть тради́ции
әти-әнинең васыятен саклау — приде́рживаться заве́тов роди́телей
9) храни́ть, сохраня́ть/сохрани́ть, не разглаша́ть, скрыва́ть/скрыть (что-л.) || сохране́ние, скры́тиесерне нык саклагыз — храни́те та́йну твёрдо
сер итеп саклау — сохрани́ть в та́йне
10) перен. храни́ть, сохраня́ть/сохрани́ть (со словами в памяти, в сердце, в душе и т. п.) || сохране́ние, хране́ниекүңелдә саклау — храни́ть в па́мяти
йөрәктә саклау — храни́ть в се́рдце
11) в знач. нареч.саклапбе́режно, бережли́во, эконо́мно, расчётливоакчаны саклап тоту — эконо́мно тра́тить де́ньги
киемне саклап кию — бе́режно носи́ть оде́жду
ягулыкны саклап тоту — бережли́во расхо́довать то́пливо
•- саклау п калу
- саклап тору
- саклау урыны -
11 сызу
I перех.1) прям.; перен. черти́ть, наче́рчивать/начерти́ть, прочёркивать/прочерти́ть, линова́ть || черче́ние; линова́ние; проводи́ть/провести́ ли́ниюсызык сызу — начерти́ть ли́нию
кәкре сызык сызу — прочерти́ть криву́ю
түгәрәк сызу — начерти́ть круг
план сызу — черти́ть план
карта сызу — начерти́ть карту
схема сызу — начерти́ть схе́му
туры юл сызу — начерти́ть пра́вильный путь
2) прям.; перен.а) чи́ркать/чи́ркнуть ( что чем)шырпы сызу — чи́ркнуть спи́чкой
б) води́ть, тяну́тьсмычокны сызу — води́ть смычко́м
в) черкну́тьбер-ике сүз сызды — черкну́л не́сколько слов
3) зачёркивать/зачеркну́ть ( что) || зачёркиваниеязылганны сызу — зачёркивать напи́санное
4) вычёркивать/вы́черкнуть ( что) || вычёркиваниеисемлектән сызу — вы́черкнуть из спи́ска
5) перен.; разг. стега́ть/стегну́ть, стегану́ть прост.чыбыркы белән сызу — стегану́ть кнуто́м
камчы белән сызу — стегну́ть пле́тью
6) проводи́ть/провести́ || проведе́ние (рубежей, границ и т. п.)межа сызу — провести́ межу́
буразна сызу — провести́ борозду́
7) разрыхля́ть/разрыхли́ть, оку́чивать || разрыхле́ние, оку́чивание (плу́гом)рәт араларын сызу — разрыхля́ть междуря́дья
бәрәңгене сука белән сызу — оку́чивать карто́фель сохо́й
8) перен.; разг. иску́сно игра́ть (сыгра́ть), тяну́ть; растя́гиватьгармун сызу — растя́гивать гармо́шку
скрипка сызу — игра́ть на скри́пке
көй сызу — тяну́ть мело́дию
9) перен.; прост. дра́пать/драпану́ть, дава́ть/дать стрекача́, удира́ть/удра́ть; убира́ться/убра́тьсяавылдан сыздылар — убрали́сь из села́
сызу моннан — убира́йся отсю́да
берәр яры сызу — удра́ть куда́-нибудь
тиз генә сызу — поскоре́е убра́ться
•- сыза бирү
- сыза килү
- сыза тору
- сыза язу
- сызып җибәрү
- сызып ташлау
- сызып чыгу II неперех.1) тлетьучакта күмер сызып ята — в очаге́ тле́ет уголёк
2) прям.; перен. та́ять, раста́ять, ста́ятьязгы кар акрын гына сыза — весе́нний снег постепе́нно та́ет
авырудан күзгә күренеп сызу — от боле́зни та́ять на глаза́х
3) перен. горева́ть, кручи́ниться, беспоко́иться; боле́тьэчтән сызу — горева́ть про себя́
ялгыз башы сызып йөри — горю́ет одино́ко
йөрәк сыза — се́рдце но́ет
-
12 шөйлә
нареч.1) уст.; книжн.; см. шулайавырудан шөйлә хәлсезләнгән — из-за боле́зни (он) так осла́б (обесси́лел)
2) диал. до сих по́р, всё ещёшөйлә эшли ул — он до сих по́р рабо́тает
3) диал.; в знач. частица усил. таки, всё-такишөйлә үзенчә эшләнгән — всё-таки сде́лал по-сво́ему
См. также в других словарях:
агарыну — (Нык курку яки ачудан, авырудан) төс китү, чырайдан кан качу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аеклану — 1. Эчкән исерткечнең тәэсире бетү, аек хәлгә килү. Исерткеч, дару, чәй һ. б. ш. нәрсәләрнең озак һәм ачык тору нәтиҗәсендә тәэсир итү көче, куәте бетү 2. Авырудан терелү, савыгу чирдән айнымый торган кеше иде 3. Аңны җуйганнан соң аңга килү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айну — 1. Эчкән исерткечнең тәэсире бетү, аек хәлгә килү. Исерткеч, дару, чәй һ. б. ш. нәрсәләрнең озак һәм ачык тору нәтиҗәсендә тәэсир итү көче, куәте бетү 2. Авырудан терелү, савыгу чирдән айнымый торган кеше иде 3. Аңны җуйганнан соң аңга килү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айныклану — 1. Эчкән исерткечнең тәэсире бетү, аек хәлгә килү. Исерткеч, дару, чәй һ. б. ш. нәрсәләрнең озак һәм ачык тору нәтиҗәсендә тәэсир итү көче, куәте бетү 2. Авырудан терелү, савыгу чирдән айнымый торган кеше иде 3. Аңны җуйганнан соң аңга килү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ак — I. 1. Кар, сөт һәм акбур төсенә якын ачык төс 2. Чиста, керсез. күч. Эчкерсез, саф, гөнаһсыз 3. Чал ак сакаллы карт 4. Гражданнар сугышында большевикларга каршы булган ак офицер и. АКЛАР – Контрреволюционерлар, акгвардиячеләр, большевизм… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
арулану — 1. Матди яктан яки берәр авырудан соң яхшыру, әйбәтләнү, рәтләнү 2. Чистару, сафлану 3. (Арулау) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өзлегү — 1. Нин. б. авырудан савыгып килгәндә яки савыгып җиткәндә яңадан авырып китү күп сөйләшсә өзлегүе бар 2. Берәр нәрсәнең хәрәкәте туктау, тукталып тору пароходлар бер дә өзлегеп тормый … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
паллиатив — 1. Авырудан терелтми, ләкин авыртуны басып, хаста кешегә бераз җиңеллек бирә торган дару 2. күч. Мәсьәләнең, кыенлыкның өлешчә яки вакытлыча гына хәл ителүенә китерә торган чара … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
прививка — Нин. б. авырудан саклап калу өчен организмга кертелә торган дару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
реабилитация — ләү – 1. Ялгыш яки явыз ният белән яла ягылган, гаепләнгән кешенең намуслы исемен (абруен) кире кайтару, аклау 2. Азаккача терелтеп булмаган, хроник авыруны тормыш шартларына, хезмәткә яраклаштыру 3. Озайлы авырудан терелгән кешене нормаль тормыш … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
таралу — (ТАРАЛЫШУ) (ТАРАТУ) – I. 1. Бүлгәләнү, төрле якка китү (өер, төркем, җыен һ. б. тур.) Берәр урыннан кайсы да булса бер якка вакытлыча яки бөтенләйгә күчеп китү 2. Төрле җиргә сибелеп, чәчелеп урнашу 3. күч. Тармаклану, ботаклану 4. Һава киңлегенә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге